ساختن گلخانه از قرن ۱۷ میلادی در اروپا شروع شد که در آن به تولید میوه‌های خارج از فصل، گل‌ها و گیاهان زینتی می‌پرداختند.
اما امروزه به منظور بهبود کیفیت منابع خاک، آب و یا اشتغال‌زایی در سر تا سر دنیا راه‌اندازی گلخانه رواج پیدا کرده است.
جالب است بدانید که این صنعت ابتدا در استان اصفهان از سال ۱۳۴۰ در منطقه به نام فلاورجان با احداث گلخانههای چوبی آغاز شد.
با ایجاد گلخانههای پیشرفته و گلخانه هوشمند در سراسر استان، انواع محصولات سایر میوه‌ها و صیفی‌جات شامل خیار، گوجه فرنگی، توت فرنگی، فلفل دلمه‌ای و انواع گل‌های شاخه بریده مثل رز و غیره در حال تولید است.
این تولیدات می‌تواند هم نیازهای بازارهای داخلی استان و سایر استان‌ها را رفع می‌کند و تعدادی نیز به خارج از کشور صادر می‌شود.
برای اینکه به متقاضیان راه‌اندازی گلخانه در استان اطلاع‌رسانی مناسب انجام شود، سازمان جهاد کشاورزی اصفهان مجموعه‌ای تحت عنوان آشنایی با کشت‌های گلخانه‌ای را تعبیه کرده است که شامل اطلاعاتی از انواع محصولات گلخانه‌ای سازه‌ها و چگونگی راه‌اندازی گلخانه است.
گلخانه چگونه مکانی است؟
گلخانه بخش کوچکی از فضاست که در آن تمامی عوامل محیطی قابل کنترل است و برای کشت‌های متراکم و تولید محصول خارج از فصل و یا خارج از محیط طبیعی گیاه ایجاد می‌شود.
هزینه اتوماسیون گلخانه با توجه به مزایایی که دارد، از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است.
انواع گلخانه‌ها
گلخانه‌ها از لحاظ نوع تولید و نوع شکل ساختاری انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- گلخانه‌ها بر پایه نوع تولید
- سالن‌های گلخانه‌ای تولید قارچ دکمه‌ای و قارچ صدفی
در ادامه هر یک از انواع گلخانه را توضیح خواهیم داد.
۱. گلخانه‌ها بر پایه نوع تولید
گلخانههای تولیدی سبزی و صیفی محصولاتی نظیر: خیار، گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان، طالبی، سبزیجات برگی مثل (ریحان، شاهی و غیره) می‌باشد.
گلخانههای تولید گل و گیاهان زینتی برای تولید انواع گل‌های شاخه بریده مانند رز، گلایول، داوودی و همچنین گل‌های آپارتمانی ایجاد می‌شوند.
۲. سالن‌های گلخانه‌ای تولید قارچ دکمه‌ای و قارچ صدفی
از لحاظ نوع سازه گلخانه‌ها به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شوند که عبارتند از:
- گلخانههای چوبی
- گلخانههای فلزی یا مدرن
در ادامه گلخانههای چوبی و فلزی را توضیح خواهیم داد.
گلخانههای چوبی
بدنه اصلی این نوع گلخانه‌ها از چوب با کاور پلاستیکی است .
ارتفاع در این سازه‌ها به ۲ الی ۳ متر است و از سیستم گرمایی و تهویه خوبی برخوردار نیستند و به علت ارتفاع پایین، مناسب کشت محصولاتی مانند خیار و گوجه فرنگی نمی‌باشد.
از مزایای این نوع گلخانه‌ها ارزان قیمت بودن هر واحد آن است.
اما به دلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد و تکثیر گیاه معمولا میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانههای مدرن و پیشرفته خیلی کمتر است.
به همین دلایل که بیان شد این نوع گلخانه‌ها گسترش پیدا نکردند و گلخانههای چوبی که قبلا راه‌اندازی شده بودند، کم کم به گلخانههای مدرن تبدیل شدند.
گلخانههای فلزی یا مدرن
بدنه اصلی این نوع گلخانه‌ها از فلز است که اصولا با پوشش پلاستیک ضد اشعه ماورای بنفش و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مطبوع می‌باشد.
میزان ارتفاع این دسته از گلخانه‌ها بیشتر از ۵/۴ متر است و به دلیل شرایط مناسب تکثیر گیاه در این نمونه از سازه‌ها نحوه‌ی کارکرد در واحد سطح نسبت به گلخانههای چوبی افزایش دارد.
متصل بودن قطعات در گلخانههای فلزی با استفاده از پیچ و مهره و یا به وسیله جوش می‌باشد.
قیمت واحد گلخانههای پرتابل به نسبت سیستم جوشی ۱۵ – ۲۰% در حال افزایش است اما نصب آن آسان‌تر و تغییرات در سازه ساده‌تر و به آسانی امکان‌پذیر خواهد بود.
هنگام راه‌اندازی گلخانه لازم است، هزینه احداث گلخانه و منافع اقتصادی آن را در نظر بگیریم.
سالن‌های گلخانه‌ای تولید قارچ‌های خوراکی
گلخانههای تولید قارچ‌های خوراکی به صورت ساختمان‌های معمولی ساخته می‌شوند که با بلوک آجر، سیمان و در آن امکانات گرمایشی، سرمایشی و رطوبت‌ساز مشخص شده است.
برخی از کارگاه‌های تولید قارچ به شیوه گلخانه‌ای راه‌اندازی می‌شوند.
اما از آن جایی که تکثیر قارچ نیاز به نور خیلی کمی دارد، گلخانه‌ها با پوشش پلاستیک‌های رنگی که نور کمی باید از آن عبور کند، انتخاب می‌شود.
در ایران قارچ‌های خوراکی پرورش داده شده نظیر قارچ دکمه‌ای، قارچ صدفی می‌باشد.
قارچ‌های دکمه‌ای علاوه بر سالن‌های پرورش نیاز به کارگاه تولید کمپوست دارند.
تولید کمپوست منجر به آلودگی محیط می‌شود.
اما باید این کارگاه‌ها در خارج از مناطق مسکونی و با مجوز سازمان حفاظت از محیط زیست راه‌اندازی شوند.
زمینه پرورش قارچ صدفی کاه و کلش غلات است و به این دلیل عدم نیاز به کمپوست باعث آلودگی محیط نمی‌شود.
در مناطق مسکونی هم می‌توان به پرورش آن اقدام کنید و نیازی به مجوز حفاظت از محیط زیست نخواهد بود.
انواع زمینه‌های کاشت محصولات گلخانه‌ای
زمینه کاشت در گلخانه‌ها به دو شیوه خاکی و یا هیدروپونیک هستند.
هنگامی که ریشه‌ی گیاه در زیر خاک قرار می‌گیرد که به آن کشت خاکی گفته می‌شود.
در این روش مدیریت تغذیه آسان و نیاز به فناوری زیادی ندارد.
اما مقدار از مواد غذایی مصرفی از دسترس گیاه دور و بیماری‌های خاکزی به مراتب کشت برای کشت خطرناک است.
در کشت هیدروپونیک ریشه گیاه در مواردی مانند پرلایت، پشم سنگ، لیکا، ماسه و غیره قرار داده می‌شود و مواد غذایی نیز مستقیما در دسترس گیاه قرار داده می‌شود.
در این شیوه آب را کاهش، بیماری خاکزی کم و کارآیی را در واحد سطح افزایش می‌دهد.
گلخانه هوشمند هیدروپونیک نیاز به دانش فنی بیشتر و مدیر کار آزموده و متخصص دارد و قیمت ساخت حدودا ۱۵ الی ۲۰ درصد در حال افزایش است.
کارایی تولیدات گلخانه‌ای
از مزیت‌های مهم تولیدات گلخانه‌ای نسبت به تولید در فضای باز شامل مواردی از قبیل: اشتغال‌زایی بیشتر، صرفه‌‌جویی در آب، افزایش تولید در واحد سطح را می‌توان نام برد.
شرایط لازم برای رراهاندازی گلخانه
برای راه‌اندازی گلخانه باید به موارد زیادی را بررسی نمود.
مکان مناسب برای راه‌اندازی گلخانه باید ویژگی‌هایی نظیر بافت متوسط، زهکشی مناسب، فاقد شوری و قلیائیت، آهک و گچ را داشته باشد.
هنگام راه‌اندازی گلخانه، فضای گلخانه حتی الامکان باید نزدیک جاده‌های اصلی یا دارای جاده‌های خوب و مناسب باشد. شیب‌هایی تند و مکان‌های بادگیر فضای مناسبی برای راه‌اندازی گلخانه نیست.
میزان آب موردنیاز برای ۱۰۰۰ متر مربع گلخانه در ۲۴ ساعت از شبانه روز در فصل تابستان ۸ – ۱۰ متر مکعب است.
با توجه به میزان آب موجود، سطح گلخانه قابل راه‌اندازی را می‌توان مشخص کرد.
علاوه بر مقدار آب، کیفیت آب از نکات مهم در تولید محصولات گلخانه‌ای است که هنگام راه‌اندازی گلخانه باید به آن توجه کنیم.
میزان تحمل گیاه نسبت به املاح آب آبیاری با هم متفاوت است.
مهم‌ترین عامل محدودکننده برای کشت‌های گلخانه‌ای شوری یا EC آب است.
مقدار EC آب زمانی که از مقدارهای مشخص شده بالاتر برود عملکرد محصول کاهش پیدا می‌کند.
علاوه بر EC میزان سدیم قابل جذب (S.A.R)، کلر، بیکربنات موجود در آب هم در عملکرد محصول تاثیرگذار است.
اما لازم است که قبل از راه‌اندازی گلخانه از آب قابل استفاده، آزمایش کاملی انجام بگیرد.
