روشنایی تکمیلی در کنار نور طبیعی خورشید یک مسئله مهم برای ایجاد نور مناسب در گلخانه است. به عبارت دیگر از ننورپردازی گلخانه برای تامین تابش نور در هنگام نبود نور خورشید استفاده می‌شود. تولیدکنندگان از سیستم‌های روشنایی تکمیلی استفاده می‌کنند تا فصل رشد گیاهان را و به واسطه آن میزان سود خود را افزایش دهند. فناوری‌های مختلفی برای نورپردازی وجود دارد. موقعیت جغرافیایی گلخانه، زمان برداشت محصول و اهداف پرورش دهنده، همگی از عواملی است که می‌تواند در تصمیم باغبانان هنگام انتخاب فناوری‌های نور تاثیر بگذارد.
عوامل موثر در انتخاب بهترین سیستم‌های نورپردازی گلخانه
چند عامل مهم و اصلی وجود دارد که بهتر است باغبانان و پرورش دهندگان قبل از اقدام به خرید سیستم‌های روشنایی آن را در نظر بگیرند.
این عوامل عبارتند از:
- سازگاری با محیط زیست
- بررسی الزامات سطح نور گلخانه
در ادامه هر یک از موارد فوق را توضیح خواهیم داد.
۱. سازگاری با محیط زیست
در مسیر راه‌اندازی گلخانه ابتدا لازم است که محیط و فضای گلخانه را در نظر بگیرید. گلخانه‌ها ممکن است بسیار مرطوب باشند. با توجه به میزان رطوبت بالایی که ممکن است در یک گلخانه وجود داشته باشد، بهتر است که هر سیستم روشنایی مورد استفاده در گلخانه با توجه به شرایط طبقه بندی شود. این بدین معنی است که لازم است برخی از مدارهای روشنایی توسط یک محفظه بسته مورد حفاظت قرار گیرند.
اگر تجهیزاتی وجود داشته باشد که برای استفاده در شرایط مرطوب طراحی نشده باشند، مطابق با انتظارات محیط گلخانه‌ای نخواهند بود و ممکن است نیاز باشد که در بخش‌هایی با رطوبت کم نصب شوند.
۲. بررسی الزامات سطح نور گلخانه
نور تکمیلی تنها باید بخشی از نور طبیعی خورشید را پوشش دهد. به کمک ابزارهایی که در این راستا وجود دارد می‌توانید میزان نور روشنایی تکمیلی و نور طبیعی مورد نیاز گلخانه را به صورت دقیق اندازه گیری کنید.
علاوه بر آن بهتر است سیستم‌های نورپردازی با انرژی کارآمد و هزینه کم، نور لازم را برای رشد گیاهان فراهم کنند. از طرفی برخی از این لامپ‌ها با تولید گرمای اضافی به افزایش گرما و دمای محیط در زمستان کمک می‌کنند.
انواع سیستم‌های نورپردازی گلخانه
سیستم‌های نورپردازی گلخانه در انواع مختلفی وجود دارد با این حال برخی از آن‌ها به شرح زیر است.
- نورپردازی فلورسنت
- لامپهای هالید
- لامپ بخار سدیم با فشار بالا
- سیستم روشنایی دیود
در ادامه هر یک از موارد فوق را توضیح خواهیم داد.
۱. نورپردازی فلورسنت
اکثر گلخانه‌ها از فلورسنت به عنوان گزینه‌ای مناسب برای روشنایی محیط استفاده می‌کنند به این دلیل که آن‌ها نه تنها گزینه عالی به شمار می‌آیند بلکه در دسته لامپهای رشته‌ای مقرون به صرفه هستند همزمان با پیشرفت تکنولوژی پرورش‌دهندگان به نورپردازی با طیف کامل نیاز دارند به همین دلیل بسیاری از باغداران از این مدل برای گلخانه‌های خود استفاده می‌کنند. از آن جایی که نور فلورسنت به نور واقعی خورشید نزدیک است برای زمان‌هایی که گیاهان به نور بیشتری برای رشد احتیاج دارند این گزینه بهترین انتخاب خواهد بود.
با این حال لازم است قبل از خرید لامپهای فلورسنت دامنه دما بر روی بسته بندی آن‌ها را بررسی کنید تا اطمینان حاصل کنید که دمای تولید شده توسط آن‌ها برای رشد گیاهان مناسب خواهد بود. به عنوان مثال گیاهان جوان‌تر نیاز به نور دمای کمتری برای رشد دارند این در حالی است که گیاهان بالغ‌تر می‌توانند از درجه حرارت بیشتری بهره مند شوند. با هوشمند سازی گلخانه نورپردازی گلخانه به صورت اتوماتیک انجام می‌شود.
۲. لامپهای هالید
لامپهای هالید گزینه مناسبی برای روشنایی منازل به شمار نمی‌آیند. از این سیستم‌ها در گلخانه‌هایی که گیاهان بالغ‌تری برای رشد دارند استفاده می‌شود. با توجه به سیستم نورپردازی آن‌ها برای مناطقی که با کمترین نور و یا بدون نور طبیعی وجود دارند گزینه‌های عالی به شمار می‌آیند. این سیستم‌ها نیز نوری روشن و طبیعی شبیه به نور خورشید را برای رشد گیاهان فراهم می‌کنند.
به یاد داشته باشید اگر گلخانه شما در طول روز از نور طبیعی خورشید بهره مند می‌شود، نیازی به استفاده از این لامپ‌ها نخواهید داشت.
۳. لامپ بخار سدیم با فشار بالا
لامپهای HPS اکثراً در برنامه‌های روشنایی در فضای باز مانند پارکینگ‌ها و یا کنار بزرگراه‌ها استفاده می‌شوند. این لامپ‌ها به جای رنگ‌های سفید و روشن که از لامپ هالید حاصل می‌شود یک نور سفید و گرم تولید می‌کنند. تنها زمانی می‌توانید از این سیستم‌های نورپردازی استفاده کنید که با ترکیبی از منابع نور طبیعی همراه شوند. آن‌ها می‌توانند جوانه زنی و گلدهی گیاهان را تقویت کنند بنابراین گزینه‌های مناسب برای پرورش دهندگان و گیاهان بالغ‌تر به شمار می‌آیند.
لامپ‌هایی که رنگ قرمز و یا نارنجی تولید می‌کنند عمر بیشتری دارند. با این حال لازم است لامپ‌هایی که در گلخانه استفاده می‌کنید مطابق با شرایط محیط باشد. به این منظور که از نظر انرژی کارآمد بوده و شرایط رشد اولیه گیاه را فراهم آورد. اکثر تولیدکنندگان امروزه از لامپ بخار سدیم و هالید به منظور صرفه جویی در هزینه‌ها و بهره مندی از مزایای عالی و بازده بالای انرژی آن استفاده می‌کنند.
۴. سیستم روشنایی دیود
لامپهای که با نام LED نیز شناخته می‌شوند از نظر مصرف انرژی بسیار کارآمد هستند. آن‌ها امروزه یک عضو پر کاربرد در دنیای روشنایی به شمار می‌آیند.
از این لامپ‌ها در وسایل روشنایی خانه نیز استفاده می‌شود. از آنجایی که بسیار در مصرف انرژی صرفه جویی می‌کنند امروزه در اکثر خانه‌ها و گلخانه‌ها از این لامپ‌ها استفاده می‌شود. طول عمر لامپهای دیود بسیار زیادتر از انواع دیگر سیستم‌های روشنایی می‌باشد.
از طرفی نصب و استفاده از لامپهای LED بسیار آسان است. با توجه ویژگی‌های آن‌ها بسیاری از پرورش‌دهندگان ترجیح می‌دهند که سرمایه گذاری اولیه را بر روی این سیستم‌های روشنایی انجام دهند. این وسایل نوری به طور خاص برای برنامه‌های باغبانی نیز طراحی شده‌اند و می‌توانند نور قرمز، سفید و آبی را برای گیاهان فراهم کنند. لامپ LED برای کسانی که در تنظیم نورپردازی گلخانه خود به دقت نیاز دارند بسیار ایده آل خواهند بود. از طرفی این سیستم‌ها گرمای کمتری نسبت به دیگر لامپ‌ها تولید می‌کنند. بنابراین مشکلات دما در فاصله بین گیاهان و سیستم نورپردازی کاهش خواهد یافت.
میزان نورپردازی گلخانه
یکی از بزرگ‌ترین سوالاتی که ممکن است تولیدکنندگان در مورد نورپردازی گلخانه با آن مواجه شوند، میزان نورپردازی در فضای داخلی است. میزان خروجی نور تولید شده توسط لامپ در انتخاب روشنایی و برای رشد گیاهان اهمیت زیادی دارد. هر چند که عواملی مانند نوع محصولات زراعی در حال رشد و سرعت رشد آن‌ها، میزان نور طبیعی در دسترس و مواردی از این دست در این مهم تاثیرگذار هستند.
با این حال در هنگام انتخاب نور برای گیاهان توجه داشته باشید که گیاهان جوان به طور معمول به نور کمتری نسبت به گیاهان قدیمی‌تر احتیاج دارند. رشد محصول و میوه دهی آن‌ها باید نور بیشتری در دسترس گیاهان قرار داد تا از شکوفه دهی مناسب به آن‌ها اطمینان حاصل شود. فاصله بین گیاهان یکی دیگر از مواردی است که برای اطمینان از توزیع یکنواخت در بین ردیف گیاهان اهمیت دارد. محصولات میوه ده به طور معمول به نور بیشتری احتیاج دارند و برای جلوگیری از اندازه میوه‌های کوچک به دلیل کمبود نور لازم است لامپ‌ها در فاصله مناسبی از آن‌ها تنظیم شوند.
با استفاده از نکات عنوان شده و تحقیق و مطالعه بیشتر در این زمینه اطمینان حاصل خواهید کرد که نور مورد نیاز برای گیاهان شما به میزان کافی فراهم شده و در نتیجه نیازی به نگرانی درباره رشد آن‌ها نخواهید داشت.
